مقدمه: روز به روز به افرادی که حسابداری را به عنوان رشته تحصیلی خود انتخاب می‌کنند، افزوده می‌شود. شاید این افزایش تقاضا، به دلیل آینده شغلی درخشان این رشته باشد. زیرا هر حرفه و تجارتی برای ماندگاری و گسترش کسب و کار خود، به علم حسابداری نیازمند است. برای کسب مهارت در این زمینه و انتخاب شغل مناسب، ابتدا باید بدانید که حسابداری چیست و با تعریف کامل انواع حسابداری و اصول حسابداری آشنا شوید.
تعریف حسابداری چیست؟
برای بسیاری از افراد تازه وارد در زمینه حسابداری، این سوال پیش خواهد آمد که تعریف حسابداری چیست؟ باید گفت که تعاریف متعددی برای این علم وجود دارد؛ مختصر‌ترین تعریف این است که، حسابداری علم شناسایی، اندازه گیری و ثبت گزارش رویداد‌های اقتصادی است، که به استفاده کنندگان ارائه شده و امکان قضاوت و تصمیم گیری را برای آن‌ها فراهم می‌کند.
تعریف حسابداری به زبان ساده چیست؟
در پاراگراف بالا، علم حسابداری را به روش تخصصی برای شما تعریف کردیم. اما اگر بخواهیم به تعریف حسابداری به زبان ساده بپردازیم باید بگوئیم که:
هر سازمان یا موسسه‌ای فارغ از نوع و نحوه فعالیت (انتفاعی، غیر انتفاعی، دولتی و خصوصی و…) در جریان فعالیت‌های خود در یک دوره زمانی مشخص، معاملات و رویداد‌های مالی متنوعی نظیر خرید و فروش کالا و خدمات، دریافت و پرداخت پول و وام و تسهیلات مالی فراوانی را انجام می‌دهد. همچنین در طی این زمان و در جریان فعالیت‌های اقتصادی وقایعی نیز نظیر کهنگی و فرسودگی اسباب و اموال نیز رخ خواهد داد.
با کمک حسابداری و اصول حسابداری می‌توان، این اطلاعات و رویداد‌های مالی را به طور منظم جمع آوری، تجزیه و تحلیل، اندازه گیری، ثبت، طبقه بندی و تجمیع و تلخیص کرد و در نهایت در قالب گزارشات مالی، در اختیار استفاده کنندگان درون و برون سازمانی قرار داد. این اشخاص با استفاده از این گزارشات، درباره امور موسسه و فعالیت‌های مالی آن تصمیم گیری خواهند کرد.
تمامی مدارکات و گزارشات حسابداری، با مفاهیم مشخص و اصطلاحاتی دقیق تهیه می‌شوند. این مفاهیم و اصطلاحات، در بیان و انتقال این گزارشات نیز، استفاده می‌شوند. بر همین اساس می‌توان فهمید که چرا، حسابداری را زبان تجارت می‌خوانند. زیرا این علم، زبانی مشترک برای بیان و انتقال اطلاعات مالی است.
البته در سال‌های اخیر، با توجه به نگرش سیستمی به سازمان‌ها، دیگر حسابداری را یک سیستم اطلاعاتی می‌دانند.
با تاریخچه حسابداری در ایران و جهان آشنا شوید
لوکا پاچیولی ریاضی دان و راهب، ابداع کننده حسابداری دوبل (حسابداری دوطرفه) بود به همین دلیل، او را پدر علم حسابداری نوین نیز می‌نامند. وی در کتاب خود برای اولین بار در مورد ترازنامه صحبت کرده و برای دارایی، هزینه، بدهی و سرمایه و…حساب ایجاد کرده است. همچنین می‌گوید باید حساب‌ها، در پایان سال مالی بسته و برای تعیین درستی آن‌ها تراز آزمایشی تدوین کرد. لوکا پاچیولی با تدوین حسابداری دو طرفه تاثیر شگفت انگیزی روی علم حسابداری و ارتقای آن گذاشت.
برای مطالعه تاریخچه حسابداری در ایران می‌توان از موارد زیر شروع کرد:
-
ایران قبل از اسلام: قدمت حسابداری در ایران قبل از اسلام، به نخستین تمدن‌های این سرزمین یعنی بابل، ساسانیان و هخامنشیان بر می‌گردد.
-
ایران پس از اسلام، تا دوران قاجاریه: در حکومت سلجوقیان برای مشخص شدن میزان درآمد و هزینه، حسابداری تکامل یافت و حسابداری سیاق به وجود آمد.
-
از دوران قاجاریه تا مشروطیه: دعوت از مستشاران آمریکایی برای انجام امور مالی و ژاندارمری و دادن امتیاز تاسیس بانک‌ها به بیگانگان، باعث ورود روش‌های مالی پیشرفته به این موسسات شد. هر چند که این روش‌ها تا مدت مدیدی در اختیار همین موسسات باقی ماند و به دیگر اداره‌های دولتی و خصوصی راه نیافت.
-
از انقلاب مشروطه تا دهه چهل: با پیروزی انقلاب مشروطه، حسابداری نوین نیز در ایران شکوفا شد. در این دوره کشور با کسری بودجه، اقتصاد به شدت ضعیف و قروض‌های خارجی دست و پنجه نرم می‌کرد. مدتی بعد نیز، گروهی از دانشجویان ایرانی برای تحصیل در رشته حسابداری به انگلیس فرستاده شدند. اندکی بعد به کوشش همان فارغ التحصیلان، آموزشگاه حسابداری در ایران تاسیس شد.
-
از دهه چهل تاکنون: در این سال ساختار و نظام اقتصادی دچار تغییر شگرفی شد. تحولات اقتصادی و پیدایش گروه‌های بزرگ صنعتی و تولیدی و…باعث نیاز روزافزون به نیروی کار حسابداری شد.
چرا به حسابداری احتیاج داریم؟
همانطور که اشاره کردیم، با پیدایش نخستین تمدن‌ها، حسابداری نیز در جهان زاده شده است. این علم همواره با تغییر بشر، تحولات اقتصادی و اجتماعی و پیشرفت‌های دانش به روز بوده و تکامل یافته است.
با کمک این دانش و به کارگیری آن است که، اطلاعات مالی مربوط به موسسات دولتی و خصوصی، انتفاعی و غیر انتفاعی به بهترین شکل ممکن فراهم شده و در اختیار اشخاص ذینفع و ذیحق قرار می‌گیرد. ما نه تنها برای امور مالی موسسات، بلکه برای امور زندگی و مخارج فردی نیز به حسابداری نیاز داریم.
رشته حسابداری چیست؟
رشته حسابداری، در واقع رشته‌ای شناور بوده و افراد از هر سه گروه ریاضی، انسانی و تجربی می‌توانند در این رشته تحصیل کنند. حتی بعد از پایان سال اول دبیرستان نیز، شما می‌توانید با انتخاب هنرستان در رشته حسابداری تحصیل کنید.
پیش نیاز‌های اولیه برای تحصیل در این رشته ریاضی است، سپس باید با اقتصاد خرد و کلان آشنایی داشته باشید. یک حسابدار باید توانایی و البته حوصله ارزیابی و بررسی دقیق، رویداد‌های مالی را داشته باشد، همچنین از دقت بالایی برخوردار بوده و اسناد و مدارک را بدون کم و کاست جمع آوری کند. پس داشتن نظم، دقت و حوصله برای به موفقیت رسیدن در رشته حسابداری حرف اول را می‌زند. برخی از دروس تخصصی رشته حسابداری عبارتند از: اصول حسابداری، حسابداری میانه، حسابداری دولتی، حسابداری صنعتی، پژوهش عملیاتی، مدیریت مالی، اقتصاد خرد و کلان و…است.
آشنایی با قلمرو و انواع حسابداری
تعریف حسابداری مالی: یکی از انواع حسابداری حسابداری مالی است در این حسابداری، علاوه بر نگهداری از حساب‌های مختلف یک موسسه، اطلاعات مورد نیاز برای استفاده کنندگان برون سازمانی را نیز فراهم می‌آورد.
تعریف حسابداری مدیریت: وظیفه این بخش از حسابداری، تهیه گزارش اطلاعات مورد نیاز برای مدیران (استفاده کنندگان درون سازمانی) به جهت برنامه ریزی، ارزیابی و کنترل فعالیت‌ها و عملیات سازمان است.
حسابداری مالیاتی: در این روش حسابدار صورت‌های مالrی مختلف را، بررسی نمی‌کند و تنها روی مباحث مالیاتی نظارت می‌کند. به عبارت دیگر علاوه بر دانش حسابداری، باید اصول و قوانین مالیاتی را نیز بداند.
حسابداری دولتی: یکی از انواع حسابداری است که در آن حسابدار، به تجزیه و تحلیل تشخیص و ثبت رویداد‌های مالی در موسسات دولتی می‌پردازد.
تعریف حسابداری صنعتی: یکی دیگر از انواع حسابداری است که در آن حسابدار به تعیین بهای تمام شده خدمات و محصولات می‌پردازد. نام دیگر حسابداری صنعتی، حسابداری بهای تمام شده است.
حسابرسی چیست: حسابرسی به دو دسته داخلی و مستقل تقسیم می‌شود. حسابرسی داخلی، عبارت است از رسیدگی، ارزیابی و ارائه گزارش نسبت به عملیات حسابداری یک موسسه توسط کارکنان خود موسسه. در حسابداری مستقل رسیدگی، ارزیابی و کنترل عملیات حسابداری موسسه، توسط افرادی مستقل و جدا از سازمان انجام می‌گیرد، تا نسبت به درستی اطلاعات حسابداری اطمینان حاصل شود.
حسابدار کیست و چه وظایفی دارد؟
حسابدار کیست؟ حسابدار در موسسه، رویداد‌ها و عملیات مالی را سروسامان داده و سوابق مالی را تهیه و بررسی می‌کند. حسابدار باید تمامی وظایف خود را، براساس اصول و استاندارد‌های حسابداری انجام دهد. در پاسخ به اینکه حسابدار کیست در اصل این حسابدار است که کار جمع آوری، تجزیه و تحلیل، اندازه گیری و تجمیع و تلخیص رویداد‌های مالی را انجام داده و آن را در نهایت در اختیار استفاده کنندگان قرار می‌دهد. حسابدار مسئول مالی مشتریان، مدیران و طلبکاران شرکت است.
استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری
افراد و مراجعی که در یک موسسه، حق دارند از سیستم حسابداری اطلاعات مالی دریافت کنند، استفاده کنندگان نامیده می‌شوند. استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری، بسته به هدف و فعالیتی که دارند به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند:
استفاده کنندگان درون سازمانی: اداره کنندگان و موسسان سازمان که شامل هیات مدیره و مدیر عامل، مدیران اجرایی و سرپرستان هستند در دسته استفاده کنندگان درون سازمانی قرار می‌گیرند. این اشخاص به اطلاعات شرکت، برای برنامه ریزی و کنترل و تصمیم گیری درباره عملیات‌ها احتیاج دارند.
استفاده کنندگان برون سازمانی: این استفاده کنندگان با بررسی اطلاعات مالی، در مورد نحوه فعالیت خود با شرکت تصمیم گیری می‌کنند. سرمایه گذاران، اعطا کنندگان تسهیلات مالی، فروشندگان کالا و خدمات و مشتریان در دسته استفاده کنندگان برون سازمانی قرار می‌گیرند.
