مقدمه: مدیران برای برنامه ریزی و بودجه بندی عملیات آتی سازمان، کنترل هزینه ها، تدوین خط مشی ها و اتخاذ تصمیمات لازم برای پیشبرد اهداف واحد تجاری یا سازمان خود، باید روابط بین قیمت فروش، حجم فروش و هزینه ها را بدانند. همچنین برای مدیریت باید مشخص باشد که با تغییر حجم فعالیت، کدام هزینه ها تغییر می کنند و کدام هزینه ها تغییر نمی‌کنند .
تجزیه تحلیل بهای تمام شده، حجم فعالیت و سود یکی از مهمترین ابزارهای تحلیلی مورد استفاده مدیریت تصمیمات عملیاتی کوتاه مدت است. اطلاعات مربوط به بهای تمام شده و سود را برای مدیریت فراهم نموده و به مدیریت کمک می کند تا به طور دقیق اثر تغییرات در قیمت فروش، حجم فعالیت و هزینه ها را بر سود عملیاتی تعیین کند .
تجزیه تحلیل بهای تمام شده، به بررسی چگونگی تاثیر عوامل مختلفی نظیر قیمت فروش، هزینه متغییر هر واحد، هزینه های ثابت و حجم تولید و فروش بر سودآوری واحد تجاری می پردازد. بعلاوه ، این تجزیه و تحلیل مدیریت را در پیش بینی تاثیر سیاست ها و تصمیمات مختلف بر سود عملیاتی واحد تجاری یاری می دهد .
روش محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته موسسات بازرگانی :
کلیه هزینه های واقع شده در یک دوره مالی مختص تحصیل کالای فروخته شده است. در موسسات بازرگانی ، بهای تمام شده کالای فروش رفته از حاصل جمع موجودی کالای ابتدای دوره و خرید خالص پس از کسر موجودی پایان دوره بدست می آید. اما در موسسات تولیدی، موجودی اول دوره به علاوه بهای تمام شده کالای ساخته شده، منهای موجودی کالای ساخته در آخر دوره را شامل می شود .
روش محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته موسسات تولیدی :
برای محاسبه قیمت تمام شده کالای فروش رفته باید به 5 مورد توجه کرد:
1-هزینه های ثابت : به هزینه هایی گفته میشود که طی دوره ثابت هستند.
2-هزینه های متغییر : اقلامی هستند که در مرحله تولید کالا افزایش یا کاهش پیدا میکنند مثل: مواد مستقیم ، دستمزد مستقیم،سربار ساخت و یا هزینه های توزیع و فروش و غیره …
3-هزینه های مختلط : هزینه هایی که بخشی از آن ثابت و بخش دیگر متغیر هستند مثل مخارج سوخت و نگهداری و یا هزینه دستمزد غیر مستقیم .
4-هزینه نیمه متغیر : هزینه های نیمه متغییر باا افزایش تولید اضافه میشود که همیشه مقدار آن یکی نمی باشد
5- هزینه های ثابت : هزینه هایی که با افزایش تولید و یا سطح فعالیت بصورت مرحله ای بالا می رود .
برای محاسبه بهای تمام شده باید همه هزینه ها را حساب کرد تا بهای تمام شده به دست آید.
محاسبه بهای تمام شده کالای خریداری شده :
خرید خالص = خرید طی دوره + اضافات خرید – ( برگشت از خرید + تخفیفات درصدی خرید + کسورات خرید)
موجودی کالای آماده برای فروش = موجودی کالای اول دوره + خرید خالص
بهای تمام شده کالای فروش رفته = موجودی کالای آماده برای فروش – موجودی پایان دوره
موجودی پایان دوره = موجودی کالای خریداری شده در انبارها که قابل شمارش است * بهای هر کالا
محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته در روش ادواری و دايمی :
موجودی کالا در وضعیت مالی و عملکرد مالی در هر واحد اهمیت زیادی دارد. چرا که برای انبارگردانی و شمارش موجودی کالا به 2 روش ادواری و دایمی محاسبه میشود .
درر روش انبارگردانی دایمی همه اقلامی که خریده می‌شوند و یا فروش می روند همان لحظه به ثبت می رسد. اما در روش ادواری در پایان سال و یا دوره مالی بعد از شمارش تمام کالاها موجودی پایان دوره مجموعه به دست می آید.
روش ادواری برای کالاهای ارزان قیمت استفاده میشود مثل رستوران ها و فروشگاه های کوچک و نیازی به نگهداری سوابق کالاها نیست و موجودی کالا فقط در سال یکبار گرفته می شود .
در روش دایمی موجودی کالا از همان روز اول که وارد می شود و بهای و موجودی آن در سیستم ثبت می شود و بطور دایم در سیستم حسابداری و یا دفتری در گردش است و موجودی کالا را در هر زمان بطور دقیق مشخص است. موجودی کالا در سال یک و یا دو بار شمارش میشود. روش دایمی برای کالاهای گران قیمت مثل اتومبیل بکار می رود. روش دایمی هزینه زیادی برای مجموعه به همراه دارد اما در مقایسه با زیانی که ممکن است بر اثر سرقت و یا زیان کسری به وجود می آید به نفع مجموعه میباشد.
محاسبه بهای تمام شده در اکسل :
نرم افزار اکسل یکی از مهترین نرم افزار در محاسبات حسابداری است و برای صورتهای مالی و نحوه ی تجزیه و تحلیل بهای تمام شده کالای فروش رفته بسیار کاربرد دارد .
برای محاسبه بهای تمام شده در اکسل باید تمام اطلاعات مثل هزینه های مواد مستقیم و سربار و غیره را در جدول اکسل وارد نمود که در آن موارد زیر را اجرا کرد. در برنامه اکسل میتوان چند مواد اولیه و قطعات مصرفی و قیمت خرید را در آن وارد کرد و چند نوع هزینه ثابت را تعریف کرد. همچنین میتوان چند محصول را برای محاسبه بهای تمام شده تعریف کرد و تمام مواد مصرفی را از طریق برنامه اکسل به محصول نهایی تخصیص داد .
